Geologia, Modelatze lana. 4. DBH

Geologiazko 7. unitatea

Meteorizazioa eta higadura.

Meteorizazioa:

·        Mekanikoa, harriak hausten dira.

Ø     Gelifrakzioa: Harrien pitzaduraren barruan ura sartu eta izoztean presioa egiten du, apurtzen da.

Ø     Termoklastia: Intsolazio handia jasan ondoren, dilatatzen da gehiago kanpotik barrutik baino.

Ø     Deskonpresioa: Presio handiak jasan ondoren lurrazalera ateratzean.

·        Kimikoa, harriak disgregatzen dira.

Ø     Oxidazioa: Aireko oxigenoak edo uretan dagoena erreakzionatzen du zenbait mineralekin.

Ø     Disoluzioa: Urak mineralen zenbait konposatuei eragiten die.

Ø     Karbonatazioa: Aireko CO₂ urarekin erreakzionatzean, zenbait mineral disolbagarri bihurtzen ditu.

Ø     Hidrolisia: Uraren zenbait ioi aldaketak eragiten dituzte mineraletan.

Higadura:

·        Detritu hustuketa: klastoak kentzen ditugunean higatzen da.

·        Lurraren gainazalaren modelatze berezia: Agente geologikoek klastoak erauzten dituzte.

·        Peniordokien eraketa: Agente geologikoek eragindako higaduraren ondorioz sortutak

·        Kontinenteen masaren birbanaketa: Higaduraren, sedimentuen garraioaren eta arro sedimentarioetan sedimentuak metatzearen ondorioz, pisua birbanatzen da.

Garraioa eta sedimentazioa:

Garraioa:

Garraioaren parametro bereizgarriak:

·        Energia: Gero eta klasto handiagoak, gero eta energia handiagoa

·        Klastoen hautaketa: Energia handia duten agenteek aldi berean eramaten dituzte klastoak

·        Sedimentuen heldutasuna: Garraioan izaten dituzten aldaketak dira.

Garraiatzeko moduak:

·        Hondoa ukituz: Saltoka, arrastaka eta biraka

·        Hondoa ukitu gabe: Esekita edo flotatzen.

Sedimentazioa:

·        Altxatze-prozesua: metatuta dauden sedimentuak berriro garraiatzen dira.

·        Hondoratze-prozesua: arro sedimentarioak

Sedimentuen metaketa:

·        Dekantazioa: Klastoak hondora erortzen dira.

·        Akrezio zinetikoa: Oztopo batekin topatzean klastoak geratu eta elkarren gainean metatzen dira.

Klastoen antolaketa:

·        Estratifikazioa: zenbait metroko lodiera duten geruzetan

·        Xaflapena: Milimetro gutxiko lodiera

·        Sedimentazio mailakatua: lodienak hondoan eta txikienak goian.

·        Xaflapen gurutzatua: Elkar ebakitzen duten xafletan antolatzen dira

Ibaien modelatze-lana:

Goi ibilbidea:

Maldatsua.

Energia handia

Lurra ebaki

Ahokatu lurra

Paretak leundu

1. V ITXURAKO HARANAK

Material handiak: garraio

Erdi ibilbidea:

Ez hain maldatsua.

Energia gutxiago

Higadura gutxiago.

2. HONDO LAUKO HARANAK

3. MEANDROAK

Material txikiak garraiatu.

Harriak sedimentatu.

Behe ibilbidea:

Malda gutxi

Energia gutxi

Ia higadurarik ez.

4. PENIORDOKIAK

Harea eta lokatza garraio

Sedimentatu harea eta lohia.

5. TERRAZAK: Higadura dela eta lurra altxa daiteke eta mailakatu.

6. MUINO-LEKUKOAK: Hondar erliebe bakartuak

Uharren modelatze-lana:

Higadura:

Klima lehorretan. 1. KARKABAK: lurreko ildo sakonak. 2. sakanak: V itxurako haran sakonak. 3. euri-bideak: ubide zabalak

Sedimentazioa:

Malda oinean metatu. 4. Alubioi-konoak: Metaketa handiak. 5. Pedimentuak: Alubioi kono asko elkartuta.

Haizearen modelatze-lana:

Higadura:

·        Deflazioa: Material txikiak eraman eta handiak utzi. 1. REG

·        Haizearen urradura: Esekita daramatzan materialak harriak lixatu. 2. PERRETXIKO ITXURAKO HARANAK

Sedimentazioa:

1. LOESS METAKETA, 2. DUNAK

Itsasoaren modelatze lana:

Higadura:

Kosta malkartsuetan: Urradura. 1. LABARRAREN ATZERAPENA: labarraren bekaldea zulatu.

2. MATERIALAREN BIRRINKETA: Bloke eta harriak disgregatu.

Sedimentazioa:

Itsas lasterrek harea kostan zehar garraiatu eta leku babestuetan utzi. 3. HONDARTZAK, 4. TONBOLOAK ETA GEZIAK.

Glaziarren modelatze lana:

Higadura:

Pixkanaka higitu haren pisuaren eraginez. Glaziar mihiek sortzen dituzte 1. U ITXURAKO HARANAK. 2. ZIRKUAK:          Izotz fluxuak sortutako sakonuneak.

Sedimentazioa:

3. TILLAK:  Klasto metaketak. 4. MORRENAK: Metaketak dira, glaziar-mihiek higitzean sortzen dute.

Modelatze karstikoa:

Meteorizazio kimikoa. CaCO₃ + CO₃H₂              Ca(CO₃H)₂

Kaltzio karbonatoa + azido karbonikoa (CO₂+H₂O)            bikarbonato kaltzikoa (disolbagarria)

Lurraren gainazaleko higadura formak:

1. LAPIAZ: Harrietan sortzen diren ildoak. 2. AURRI ITXURAKO PAISAIAK: Galeriak, arkuak, etab. 3. TROKAK ETA DOLINAK:  Kolapsoa gertatzen denean (Erortzean)

Lurpeko higadura formak:

1. MEAZULOAK: Tunel horizontalak. 2. LEIZEAK: hodi bertikalak. 3. ARETOAK: barrunbe handiak.